Leworęczni w świecie praworęcznych
Rozmowa z Małgorzatą Krótki, pedagogiem - terapeutą, prowadzącą zajęcia dla dzieci leworęcznych w ramach projektu "Edukacja przedszkolna szansą na lepszy start szkolny" współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Jeszcze niedawno leworęczność uważana była za odstępstwo od normy, coś czego należy się wstydzić. Jakie jest dziś podejście do tej sprawy?
Ludzie leworęczni nie są już uważani za gorszych, prowadzone są ciągle badania nad fenomenem twórczości osób leworęcznych i często przedstawia się współczesnych nam leworęcznych ludzi sukcesu, takich jak: Angelina Jolie, Nicole Kidman, Bruce Willis i wielu innych. Leworęczni mają nawet swoje święto obchodzone 13 sierpnia. Jako osoba leworęczna muszę otwarcie powiedzieć, że „teraz to dzieci mają o wiele łatwiej”. Wszystko zależy od świadomych rodziców i pedagogów, dla których zapewnienie prawidłowego rozwoju psychomotorycznego dziecka leworęcznego powinno być najwyższą wartością i celem. Leworęczność jest naturalnym przejawem lateralizacji (w większości przypadków), dlatego nie jest wskazane przyjmowanie wobec dzieci leworęcznych postawy nadmiernego ochraniania. Wymagania powinny być formułowane na miarę możliwości dziecka, aby nie czuło się gorsze od innych dzieci, ani też „na specjalnych prawach” .
Jak należy postąpić, kiedy spostrzegamy, że nasze dziecko posługuje się raz lewą, a raz prawą ręką?
Należy cicho siedzieć i długo obserwować, zwracać uwagę na jak największą ilość czynności codziennych, jakie dziecko wykonuje, na ich częstotliwość, spontaniczność i płynność ruchu obydwu rąk. Dobrze byłoby sobie to zapisać. Lateralizacja kształtuje się od narodzenia do ok. 7-go roku życia dziecka. W przypadku utrzymującej się oburęczności w wieku 5-6 lat wskazana jest specjalistyczna diagnoza psychologiczno-pedagogiczna, celem ustalenia lateralizacji dziecka.
Czy rodzice mogą samodzielnie podejmować jakieś działania, aby zapewnić swojemu leworęcznemu dziecku prawidłowy rozwój grafomotoryczny zanim rozpocznie ono edukację przedszkolną?
W wieku poniemowlęcym zadaniem dorosłego jest zwrócenie uwagi na prawidłowe trzymanie ołówka w palcach i usprawnianie motoryki. Zasadniczą troską dorosłego powinno być to, aby dziecko chciało rysować i rysowało jak najwięcej. Każdą wolną chwilę należy poświęcać na prace plastyczne, na swobodną twórczość, a w przypadku jawnej niechęci dziecka do malowania stanowić dla niego wzór, pokazując jak wiele radości daje rodzicowi tworzenie, rysowanie, malowanie. Jednocześnie pamiętać należy o prawidłowych nawykach postawy, ułożeniu kartki i szczerym uśmiechu. Przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań pomocowych wskazana jest specjalistyczna diagnoza, aby mieć pewność, że działania jakie podejmą rodzice „dla dobra dziecka” są rzeczywiście dla jego dobra. Po diagnozie lateralizacji rodzice otrzymują wskazówki do ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych, dostosowanych do indywidualnych potrzeb dziecka.
Jakie podstawowe trudności napotyka dziecko leworęczne w świecie praworęcznych?
Jego podstawowym problemem jest to, że żyje w świecie przygotowanym i przystosowanym do potrzeb ludzi praworęcznych, dlatego trudności sprawiają mu rzeczy podstawowe: wyjmowanie ubrań z szafy, sięganie po rzeczy z nocnego stolika, odrabianie lekcji, temperowanie ołówka, wkładanie ubrań do pralki, posługiwanie się linijkami, nożyczkami, korzystanie z komputera, dzielenie ławki z kolegą praworęcznym. W miarę dorastania trudności może sprawiać jeżdżenie samochodem, posługiwanie się aparatem fotograficznym, granie na instrumentach muzycznych, używanie maszyny do szycia, piły elektryczne, kosiarki, otwieracza do konserw.
Jakie są podstawowe umiejętności, które należy wykształcić u dziecka leworęcznego na etapie edukacji przedszkolnej, aby nie napotkało na trudności w czasie nauki szkolnej?
Ukształtowanie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, uczenie prawidłowej kierunkowości kreślenia koła, linii pionowych (z góry do dołu), linii poziomych (od lewej do prawej). W przypadku dziecka leworęcznego, w trakcie nauki pisania, należy zwrócić uwagę najpierw na prawidłową postawę ciała dziecka piszącego, odpowiednie uchwycenie ołówka, który powinien być trzymany w trzech palcach, a jego górny koniec ustawiony w kierunku ramienia. Palce powinny znajdować się pod linijką, by dziecko nie zasłaniało sobie dłonią napisanego tekstu, a zeszyt i kartkę należy ustawić ukośnie i tak, by lewy górny róg był skierowany ku górze, zaś prawy ku dołowi. Regulowanie napięcia mięśniowego ręki wiodącej, ćwiczenia doskonalące motorykę rąk, a także ćwiczenia koordynacji wzrokowo – ruchowej i orientacji przestrzennej są bardzo cenne ze względu na ich wpływ na ogólną sprawność dziecka, powodują one również, że dziecko ćwicząc przez kilka lub kilkanaście miesięcy, może z czasem samo wybrać rękę, którą pisze lepiej i z mniejszym wysiłkiem.
A co jeśli umiejętności te nie są kształtowane?
Dzieci leworęczne, bez specjalistycznego przygotowania, rozpoczynające naukę napotykają na wiele trudności. Pojawiają się one w trakcie nauki pisania. Najlepszy dla nich byłby kierunek pisania od strony prawej do lewej, jednakże nasze pismo ma kierunek odwrotny. Jednocześnie dziecko podczas pisania lewą ręką zasłania pisany tekst, co uniemożliwia mu jego kontrolę, często także zamazuje pisany tekst. Dodatkowo wzmacnia się napięcie mięśniowe przez nadmierne wygięcie nadgarstka co powoduje wolniejsze tempo pracy i duże zmęczenie ręki. Te techniczne trudności z pisaniem wpływają na poziom graficzny pisma. Szczególnie w pierwszym okresie nauki, litery nie są okrągłe ani równe, źle połączone ze sobą, a pismo jest mało czytelne. Dzieci leworęczne piszą wolno, nie nadążając za klasą, w konsekwencji muszą uzupełniać w domu to, co pisano w klasie. Często pismo tych dzieci ma charakter lustrzany, czyli jest odbiciem zwierciadlanym pisma normalnego. Dzieci te mają także często trudności w opanowaniu techniki czytania, uczą się wolniej czytać, mylą litery o podobnym kształcie (p-b, g-d), przestawiają kolejność liter, opuszczają lub dodają litery, nieprawidłowo odczytują litery, sylaby i wyrazy. Większość dzieci leworęcznych potrafi się z tymi trudnościami uporać do końca pierwszej klasy. Niekiedy jednak trudności te mogą przetrwać, utrzymując się przez długie lata.
Jakie znaczenie dla dziecka w wieku przedszkolnym ma rozwijanie umiejętności posługiwania się lewą ręką?
Przede wszystkim w przedszkolu jest czas na nabywanie technicznych umiejętności koniecznych do prawidłowego pisania, takich jak: kształtowanie prawidłowego chwytu ołówka, kierunkowości zapisu, uczenie prawidłowej postawy, ułożenia kartki czy regulacji napięcia mięśniowego ręki wiodącej. Ucząc się poprzez zabawę, dzieci spontanicznie nabywają umiejętności podstawowe, na co brakuje czasu w szkole.
Dlaczego istnieje potrzeba prowadzenia zajęć dla dzieci leworęcznych w przedszkolu?
Dla zapewnienia dzieciom rozpoczęcia nauki bez opóźnień, dla wypracowania prawidłowych nawyków, dla opanowania prawidłowej techniki pisania, dla zapewnienia lepszego startu w szkole, dla wykształcenia i nabycia umiejętności, które dzieci leworęczne muszą przyswoić, a dzieci praworęczne często wykonują spontanicznie. Dziękuję za rozmowę
Rozmawiała: Dagmara Górniak
Jeszcze niedawno leworęczność uważana była za odstępstwo od normy, coś czego należy się wstydzić. Jakie jest dziś podejście do tej sprawy?
Ludzie leworęczni nie są już uważani za gorszych, prowadzone są ciągle badania nad fenomenem twórczości osób leworęcznych i często przedstawia się współczesnych nam leworęcznych ludzi sukcesu, takich jak: Angelina Jolie, Nicole Kidman, Bruce Willis i wielu innych. Leworęczni mają nawet swoje święto obchodzone 13 sierpnia. Jako osoba leworęczna muszę otwarcie powiedzieć, że „teraz to dzieci mają o wiele łatwiej”. Wszystko zależy od świadomych rodziców i pedagogów, dla których zapewnienie prawidłowego rozwoju psychomotorycznego dziecka leworęcznego powinno być najwyższą wartością i celem. Leworęczność jest naturalnym przejawem lateralizacji (w większości przypadków), dlatego nie jest wskazane przyjmowanie wobec dzieci leworęcznych postawy nadmiernego ochraniania. Wymagania powinny być formułowane na miarę możliwości dziecka, aby nie czuło się gorsze od innych dzieci, ani też „na specjalnych prawach” .
Jak należy postąpić, kiedy spostrzegamy, że nasze dziecko posługuje się raz lewą, a raz prawą ręką?
Należy cicho siedzieć i długo obserwować, zwracać uwagę na jak największą ilość czynności codziennych, jakie dziecko wykonuje, na ich częstotliwość, spontaniczność i płynność ruchu obydwu rąk. Dobrze byłoby sobie to zapisać. Lateralizacja kształtuje się od narodzenia do ok. 7-go roku życia dziecka. W przypadku utrzymującej się oburęczności w wieku 5-6 lat wskazana jest specjalistyczna diagnoza psychologiczno-pedagogiczna, celem ustalenia lateralizacji dziecka.
Czy rodzice mogą samodzielnie podejmować jakieś działania, aby zapewnić swojemu leworęcznemu dziecku prawidłowy rozwój grafomotoryczny zanim rozpocznie ono edukację przedszkolną?
W wieku poniemowlęcym zadaniem dorosłego jest zwrócenie uwagi na prawidłowe trzymanie ołówka w palcach i usprawnianie motoryki. Zasadniczą troską dorosłego powinno być to, aby dziecko chciało rysować i rysowało jak najwięcej. Każdą wolną chwilę należy poświęcać na prace plastyczne, na swobodną twórczość, a w przypadku jawnej niechęci dziecka do malowania stanowić dla niego wzór, pokazując jak wiele radości daje rodzicowi tworzenie, rysowanie, malowanie. Jednocześnie pamiętać należy o prawidłowych nawykach postawy, ułożeniu kartki i szczerym uśmiechu. Przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań pomocowych wskazana jest specjalistyczna diagnoza, aby mieć pewność, że działania jakie podejmą rodzice „dla dobra dziecka” są rzeczywiście dla jego dobra. Po diagnozie lateralizacji rodzice otrzymują wskazówki do ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych, dostosowanych do indywidualnych potrzeb dziecka.
Jakie podstawowe trudności napotyka dziecko leworęczne w świecie praworęcznych?
Jego podstawowym problemem jest to, że żyje w świecie przygotowanym i przystosowanym do potrzeb ludzi praworęcznych, dlatego trudności sprawiają mu rzeczy podstawowe: wyjmowanie ubrań z szafy, sięganie po rzeczy z nocnego stolika, odrabianie lekcji, temperowanie ołówka, wkładanie ubrań do pralki, posługiwanie się linijkami, nożyczkami, korzystanie z komputera, dzielenie ławki z kolegą praworęcznym. W miarę dorastania trudności może sprawiać jeżdżenie samochodem, posługiwanie się aparatem fotograficznym, granie na instrumentach muzycznych, używanie maszyny do szycia, piły elektryczne, kosiarki, otwieracza do konserw.
Jakie są podstawowe umiejętności, które należy wykształcić u dziecka leworęcznego na etapie edukacji przedszkolnej, aby nie napotkało na trudności w czasie nauki szkolnej?
Ukształtowanie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, uczenie prawidłowej kierunkowości kreślenia koła, linii pionowych (z góry do dołu), linii poziomych (od lewej do prawej). W przypadku dziecka leworęcznego, w trakcie nauki pisania, należy zwrócić uwagę najpierw na prawidłową postawę ciała dziecka piszącego, odpowiednie uchwycenie ołówka, który powinien być trzymany w trzech palcach, a jego górny koniec ustawiony w kierunku ramienia. Palce powinny znajdować się pod linijką, by dziecko nie zasłaniało sobie dłonią napisanego tekstu, a zeszyt i kartkę należy ustawić ukośnie i tak, by lewy górny róg był skierowany ku górze, zaś prawy ku dołowi. Regulowanie napięcia mięśniowego ręki wiodącej, ćwiczenia doskonalące motorykę rąk, a także ćwiczenia koordynacji wzrokowo – ruchowej i orientacji przestrzennej są bardzo cenne ze względu na ich wpływ na ogólną sprawność dziecka, powodują one również, że dziecko ćwicząc przez kilka lub kilkanaście miesięcy, może z czasem samo wybrać rękę, którą pisze lepiej i z mniejszym wysiłkiem.
A co jeśli umiejętności te nie są kształtowane?
Dzieci leworęczne, bez specjalistycznego przygotowania, rozpoczynające naukę napotykają na wiele trudności. Pojawiają się one w trakcie nauki pisania. Najlepszy dla nich byłby kierunek pisania od strony prawej do lewej, jednakże nasze pismo ma kierunek odwrotny. Jednocześnie dziecko podczas pisania lewą ręką zasłania pisany tekst, co uniemożliwia mu jego kontrolę, często także zamazuje pisany tekst. Dodatkowo wzmacnia się napięcie mięśniowe przez nadmierne wygięcie nadgarstka co powoduje wolniejsze tempo pracy i duże zmęczenie ręki. Te techniczne trudności z pisaniem wpływają na poziom graficzny pisma. Szczególnie w pierwszym okresie nauki, litery nie są okrągłe ani równe, źle połączone ze sobą, a pismo jest mało czytelne. Dzieci leworęczne piszą wolno, nie nadążając za klasą, w konsekwencji muszą uzupełniać w domu to, co pisano w klasie. Często pismo tych dzieci ma charakter lustrzany, czyli jest odbiciem zwierciadlanym pisma normalnego. Dzieci te mają także często trudności w opanowaniu techniki czytania, uczą się wolniej czytać, mylą litery o podobnym kształcie (p-b, g-d), przestawiają kolejność liter, opuszczają lub dodają litery, nieprawidłowo odczytują litery, sylaby i wyrazy. Większość dzieci leworęcznych potrafi się z tymi trudnościami uporać do końca pierwszej klasy. Niekiedy jednak trudności te mogą przetrwać, utrzymując się przez długie lata.
Jakie znaczenie dla dziecka w wieku przedszkolnym ma rozwijanie umiejętności posługiwania się lewą ręką?
Przede wszystkim w przedszkolu jest czas na nabywanie technicznych umiejętności koniecznych do prawidłowego pisania, takich jak: kształtowanie prawidłowego chwytu ołówka, kierunkowości zapisu, uczenie prawidłowej postawy, ułożenia kartki czy regulacji napięcia mięśniowego ręki wiodącej. Ucząc się poprzez zabawę, dzieci spontanicznie nabywają umiejętności podstawowe, na co brakuje czasu w szkole.
Dlaczego istnieje potrzeba prowadzenia zajęć dla dzieci leworęcznych w przedszkolu?
Dla zapewnienia dzieciom rozpoczęcia nauki bez opóźnień, dla wypracowania prawidłowych nawyków, dla opanowania prawidłowej techniki pisania, dla zapewnienia lepszego startu w szkole, dla wykształcenia i nabycia umiejętności, które dzieci leworęczne muszą przyswoić, a dzieci praworęczne często wykonują spontanicznie. Dziękuję za rozmowę
Rozmawiała: Dagmara Górniak