Aktualności/komunikaty

Informacje o ozonie (O3)

OZON (O3) 

 Czym jest ozon i jak wpływa na życie na Ziemi?

Ozon to odmiana alotropowa tlenu. Cząsteczki tlenu, którym oddychamy i który jest podstawowym składnikiem powietrza, są zbudowane z dwóch atomów tlenu (O2), w skład cząsteczki ozonu wchodzą natomiast trzy atomy tlenu (O3). Ten trzeci atom tlenu sprawia, iż ozon w przeciwieństwie do dwuatomowej cząsteczki tlenu jest silnym utleniaczem fotochemicznym. 

Ta właściwość powoduje, że ozon w górnej warstwie atmosfery – stratosferze, absorbuje prawie całkowicie niezwykle szkodliwe dla organizmów żywych, promieniowanie nadfioletowe o długości fali poniżej 295nm. Dzięki czemu do powierzchni Ziemi dociera tylko kilka procent biologicznie czynnego promieniowania UV.

Natomiast ozon w dolnej warstwie atmosfery – troposferze jest zanieczyszczeniem powietrza, które negatywnie wpływa na zdrowie ludzi. Podwyższone stężenie ozonu w powietrzu może prowadzić do reakcji zapalnych oczu czy chorób dróg oddechowych, w tym nasilenia objawów astmy oraz zmniejszenia wydolności płuc. Organizm człowieka broni się przed przedostającym się do płuc ozonem i zmniejsza ilość wdychanego tlenu, co w konsekwencji może powodować nasilenie chorób układu krążenia. Ozon może powodować senność, bóle głowy i znużenie oraz spadek ciśnienia tętniczego krwi. Ponadto podwyższone stężenia ozonu niszczą roślinność oraz przyspieszają korozję materiałów.

Jak powstaje ozon?

Ozon powstający przy powierzchni ziemi jest zanieczyszczeniem wtórnym i powstaje w wyniku reakcji fotochemicznych tlenków azotu i lotnych związków organicznych w atmosferze, reakcje te przyspiesza wysoka temperatura powietrza. Ozon ten nazywany jest ozonem troposferycznym lub przyziemnym.

Ozon w stratosferze powstaje w wyniku oddziaływania promieniowania słonecznego na cząsteczki tlenu (O2), w wyniku czego cząsteczki te rozpadają się na dwa atomy tlenu (O). Następnie atomy tlenu reagują z tlenem cząsteczkowym i tworzą cząsteczki ozonu (O3). Ozon ten nazywany jest ozonem stratosferycznym lub warstwą ozonową.

Co sprzyja powstawaniu ozonu przyziemnego i kiedy się go bać?

Najwyższe stężenia ozonu przy powierzchni Ziemi występują wiosną i latem, ponieważ powstawaniu ozonu sprzyja słoneczna pogoda i wysoka temperatura powietrza. Ozon ma zdolność przenoszenia się na duże odległości, dlatego jego stężenia na obszarze Polski w dużej mierze zależą od stężeń ozonu w masach powietrza napływających nad teren naszego kraju – głównie z południowej i południowo-zachodniej Europy.

W słoneczne, gorące dni najwyższe stężenia ozonu występują najczęściej w godzinach od 10-14, w tym samym czasie przy bezchmurnym niebie ma miejsce również największe promieniowanie UV.

Kto i jak mierzy stężenia ozonu w powietrzu?

Pomiary ozonu w stratosferze i troposferze są prowadzone w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.

Pomiary ozonu troposferycznego wykonują wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. W Polsce funkcjonuje ok. 100 stanowisk do pomiaru ozonu przyziemnego zlokalizowanych na terenie całego kraju.

Pomiary ozonu przyziemnego wykonywane są w oparciu o metodę fotometrii w ultrafiolecie, za pomocą analizatorów automatycznych. Czerpnie, którymi pobierane jest powietrze do analizy znajdują się zazwyczaj na wysokości od 2,5 do 4 m nad powierzchnią gruntu. Analizatory ozonu znajdują się w specjalnych, klimatyzowanych kontenerach, w których panuje stała temperatura ok. 20-23ºC. Metoda fotometrii w ultrafiolecie jest referencyjną metodą pomiaru ozonu w powietrzu.

Pomiary ozonu stratosferycznego realizowane są na stacjach należących do Światowego Systemu Obserwacji Ozonu. Na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska wykonują je: Instytut Geofizyki PAN (Belsk) oraz Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB,

W Polsce, pomiary stężenia ozonu w stratosferze wykonywane są za pomocą sondaży ozonowych (Legionowo) oraz spektrofotometrów Dobsona i Brewera (Belsk). Dodatkowo, w dni bezchmurne na stacji w Belsku, wykonywane są pomiary rozkładu pionowego ozonu – metodą Umkehr.

Gdzie są dostępne wyniki pomiarów ozonu?

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska udostępnia wyniki pomiarów stężeń ozonu przyziemnego w trybie on-line poprzez portal „Jakość Powietrza” oraz aplikację mobilną. Dane są aktualizowane co godzinę i są dostępne wraz z informacją o potencjalnym wpływie stężeń ozonu w powietrzu na zdrowie ludzi, ze szczególnym uwzględnieniem grup ludzi wrażliwych (dzieci, osoby chore, kobiety w ciąży, osoby starsze).

źródło: http://www.gios.gov.pl/pl/aktualnosci/344-ozon-dobry-i-zly

Wyniki pomiarów ozonu stratosferycznego są dostępne w postaci raportów na stronie internetowej GIOŚ pod adresem http://www.gios.gov.pl/pl/stan-srodowiska/monitoring-jakosci-powietrza.

oraz: 

http://powietrze.katowice.wios.gov.pl/

http://spjp.katowice.pios.gov.pl/prognoza_dobowa.aspx?zanieczyszczenie=O3

(po wybraniu STREFA ŚLĄSKA)

 

System informacji o jakości powietrza na obszarze pogranicza w regionie Śląska i Moraw:

http://portal.air-silesia.eu/pl/Home/Map

Dodatkowe informacje